In Nederland wordt het model van Kolb veel gebruikt om trainingen te ontwerpen en om aan te sluiten bij leerstijlen van deelnemers. Zelf ben ik lang fan geweest van deze aanpak, maar ik ben ervan afgestapt, omdat het effectiever kan. Door te beginnen met observerend leren, krijg je meer resultaat en zijn deelnemers gemotiveerder. In dit webinar laat ik zien waarom en hoe dat werkt.
Deel 1
Aan de hand van een voorbeeld laat ik zien waarom de leercirkel van Kolb niet zo effectief is. Daarna leg ik uit dat ervarend leren effectiever wordt als je begint met observerend leren. Ik licht de vier stappen toe: van observerend leren naar ervarend leren.
Deel 2
Ik beschrijf kort vijf onderzoeken. Drie onderzoeken laten zien dat beginnen met observerend leren effectiever is dan beginnen met ervaren leren. En twee onderzoeken laten zien dat observerend leren effectief is voor alle leerstijlen. Daarna geef ik drie voorbeelden hoe je met deze trainingsopbouw allerlei werkvormen kunt gebruiken: je kunt nog steeds beginnen met een discussie, in tweetallen of werken met een acteur.
Meer lezen over het leertheoretisch model dat beschrijft hoe deelnemers eerst observerend en dan pas ervarend leren? Lees dan het artikel Social origins of self-regulatory competence van Dale Schunk en Barry Zimmerman.
Dank voor deze opstart. Kan me voorstellen dat je enthousiast bent. Heb nu al zin in tweede deel 😉.
Dank je Karin!! Yess.
Als danser en later judoka/jiujitsuka was het principe heel simpel: Praatje (door de docent), Plaatje (door de docent of al ervaren leerlingen), Daadje (zelf doen, heel veel doen, herhalen, herhalen, herhalen, met instructies, correcties, opnieuw voordoen en tips door de docent) en als je het goed deed: Chocolaatje (compliment). Daarna in de praktijk (repetities en theatervoorstelling of wedstrijd) het doen met nog steeds de docent op de achtergrond. Met waar nodig nabebespreking. En dan als ervaren danser of sporter gaandeweg in staat raken jezelf te corrigeren en verbeteren. Met daarbij hulp van feedback en feedforward van buddies (collega dansers of sporters).
Uit de psychologie weten we al heel lang hoe mensen leren. (Maar dat is zooo 1900, dus who cares). Zo modern waren we dus toen al besef ik bij het zien van jouw gave filmpje. 😀
Hoi Karin, wat gaaf dat je dit deelt. Ook al gebruiken ik en mijn collega’s jouw model in onze trainingen en hebben we daar afgelopen jaar met jouw hulp hier veel over geleerd. Dit webinar levert mij weer nieuwe inzichten. Ik heb al ook direct een idee voor concrete aanpassing in een training. Dank je wel voor de inspiratie.
Mooie uitleg. En wat een fijn inzicht. Dank je wel voor het delen. En ook benieuwd naar wetenschappelijke onderbouwing van Peter.
Dank voor het delen van jullie inzicht Karin ( en Peter!), Ik herken veel van de training Interactief online trainen. Ik ben al bezig om die inzichten te verwerken dit is dan zo fijn om het nog een keer op een rijtje te krijgen. Dank!
Hoi Karin, dank voor je inspirerende verhaal. Wat een eye opener: de overschatting van eigen ervaringen als uitgangspunt. En om te starten met observerend leren. Dit kan ik ook als docente in het hbo goed toepassen! Ik kijk uit naar deel 2!
Beste Karin, dank voor het delen! Ik was al enthousiast over deel een. Observerend leren is plaatsvervangend ervaren. Mooi! Ik herken het ook uit mijn eigen ervaring. Eerst even kijken naar anderen helpt mij op gang om het vervolgens zelf te gaan ervaren en uitproberen. Ook deel 2 was erg leerzaam. Ik krijg er meteen weer ideeën door om mijn eigen trainingen effectiever te maken.
Beste Karin,
Wat heb je een heerlijke, open en losse manier van presenteren. Zo makkelijk om de inhoud binnen te laten komen.
Manon Ruijters die ik zeer hoog heb schrijft juist over de herwaardering van Kolb!
https://www.managementimpact.nl/artikel/waar-ervaringsleren-en-impliciet-leren-elkaar-raken-en-fundamenteel-verschillen/
Beste Erik,
Dank voor je reactie. Erg grappig, omdat Manon Ruiters destijds als eerste een recensie schreef over Trainen, een praktijkgids en daarin erg kritisch was over Kolb. Nu lijken de rollen omgedraaid.
Toch is dat niet zo, denk ik. Wat ik uit het artikel en ander werk van Manon weet, is dat zij zich richt op leren in de breedste zin van het woord. Op de werkplek denk ik dat het heel functioneel is als mensen reflecteren op hun handelen en ervaringen bespreken met collega’s.
Ik heb het over trainen en dat is een veel nauwere focus. Natuurlijk kijk je voor een training eerst of er een leerbehoefte is en of trainen de beste aanpak is. En als dat zo is, dan is ervarend leren niet de beste aanpak. Mensen in een training zelf het wiel laten uitvinden, duurt lang en leidt tot minder goede resultaten dan mensen laten leren van voorbeelden. Vervolgens laat je ze eerst in de training oefenen, en daarna in hun praktijk. Stapje voor stapje komt er zo steeds meer ervarend leren in. Ik noem dat zelfregulatie, maar dat lijkt behoorlijk veel op de leercirkel van Kolb.
Dus het een sluit het ander niet uit: ervarend leren op de werkplek en in de training starten met observerend leren.
Dankjewel en fijn dat ik het webinar alsnog kon bekijken omdat ik er destijds niet bij kon zijn. Inspirerend verhaal en ik ga er nog meer over lezen.
Ik denk dat deze aanpak en Kolb prima hand in hand kunnen gaan en dat het steeds afhangt van het thema van de training, waar je voor kiest. De voorbeelden zijn steeds vaardigheden die getraind worden, bij een andersoortige training zal het wellicht toch prettiger zijn om Kolb trouw te blijven. Of een eigen stijl te vormen. Niets zo lekker als huisgemaakte appeltaart, toch?
Zo inspirerend dit webinar! Krijg gelijk zin om m’n trainingen te verbeteren. 😃 Nog wel een vraagje over die checklist. Geef je die ook al tijdens je demo? Of geef je die daarna als je reflecteert op de demo? Of sla je die reflectie zelfs over?
Sorry Tryntsje, ik zie nu pas je vraag. Ik hoop dat mijn antwoord je nog bereikt.
Je kunt kiezen wanneer je de checklist geeft: voor of na de demo. Hij hoort er sowieso bij want door de checklist snap je beter wat je ziet/gezien hebt. En na de demo laat ik de groep ook altijd benoemen wat ze hebben gezien. Als ze al een checklist hebben, vraag je wat ze herkend hebben en wat niet; als ze nog geen checklist hebben, heb je altijd een doel met de demo (‘de boze cliënt kalmeren’ o.i.d.) en vraag je uit op het doel: is dat gelukt en waardoor wel/niet? De groep komt dan uit op de checklist die je daarna toelicht.
Een mooie presentatievorm (en zie ook de muzikale intelligentie op de achtergrond:-)) dat ga ik meenemen.
Ook een hele openhartige beschrijving van de eigen leerweg naar “observerend leren” zo een logische stapsgewijze doorontwikkeling dat gun je toch elke trainer en docent?
En heel energiek en resultaatgericht.
Wel erg zonde dat er een paar sneuvelen op je weg. Vader Kolb, Deep Democracy en die ene student die niet met je mee is. Geofferd op de weg van hype en onmiddelijke aantrekkingskracht?
Was dat nou nodig? Na een paar keer kijken meen in in jouw presentatie een typische uitwerking van de beslissers doceerstijl te zien. Herken je dat?
Goede uitgewerkte voorbeelden kunnen op vier plekken in je trainingsopzet een uitstekende plek krijgen denk ik, en niet alleen als startpunt.
Geloof jij echt dat ervaringsgericht leren (betere vertaling) zoals Kolb, Lewin, Dewey en Piaget dat beschreven hebben alleen bedoeld is vanuit de doeners/ondernemerstijl -dat wil zeggen startende met gokken en missen (zoals je terecht opmerkt)-?
Daarnaast de rollenspel angst daar doe je wat mee, wat is je reflectie en verdieping van die angst om te falen? Is dat iets om uit de weg te gaan of juist onderwerp van je trainingsopzet te maken?
Tot slot: Volledig uitgewerkte voorbeelden is een heel goed idee, hoe zou dat werken bij meer complexe “vaardigheden” denk je? Jij beschrijft hele eenvoudige bijna routinematige trainingsdoelen (en de door jou gerefereerde onderzoeken die Kolb diskwalificeren idem), waarbij dan een correctieve training veel beter werkt natuurlijk. Er zit weinig bandbreedte in jouw trainingsopzet bij de typische Kolb vragen: “wat is het wezen van deze ervaring?”, “waar is deze ervaring een voorbeeld van ?”, “welke abstracties helpen mij om deze ervaring beter te begrijpen?”. Hoe voorkom je dat je bij meer complexe vaardigheden in de transfer paradox terecht komt door hem zelf helemaal uiteen te rafelen en alsmaar routines te trainen?
Zou een effectief ontwerp anders zijn als de te leren vaardigheid complexer is? Is dat misschien ook de reden dat trainen eigenlijk niet meer het dominante paradigma is in opleidingsland?
Veel en misschien ook kritische vragen die misschien met verwachtingenmanagement te maken hebben. Blijft staan dat je wendbaarheid en energie voor mij een fantastisch voorbeeld zijn en inspireren. Waren alle doelen nou maar zo simpel als het leren emphatiseren in plaats van direct oplossingen aanreiken (de mars-venus opdracht:-))
Beste Rick
Dank voor je uitgebreide reactie. Wat aardig dat je start en eindigt met een compliment voor de manier waarop ik het doe. Dat waardeer ik. En je stelt kritische vragen en dat waardeer ik ook. Ik ga er zo goed mogelijk antwoord op geven.
Om met je laatste vraag de beginnen: geldt deze aanpak ook voor complexe vaardigheden? Ja, juist denk ik. Juist complexe vaardigheden zijn heel lastig van meet af aan zelf te construeren omdat het inzicht dat je het goed hebt gedaan pas helemaal aan het eind komt. Een teamconflict begeleiden, een hersenoperatie plannen en uitvoeren, een verslaafde helpen herstellen: zulke processen vereisen zoveel vakmanschap, reflectie, bijsturing – het is heel helpend als je daar goede voorbeelden van krijgt en uitleg van een expert waarom die doet wat die doet. Jij twijfelt of je dan niet een aaneenschakeling van routines leert en – ik vermoed dat dat je punt is – daarna niet meer wendbaar bent in de complexe praktijk. Dat is inderdaad een risico. Maar de oplossing daarvoor is niet om alles dan in vredesnaam zelf maar uit te vinden zodat je voortdurend wendbaar bent. De oplossing is om na het aanleren van de routines door te oefenen en te reflecteren, en te zien wanneer je beter het een kunt doen en wanneer beter het ander. Je start weliswaar met observerend leren maar je eindigt met ervarend leren.
Dan je andere vragen. Wat de rollenspel angst betreft: ik geloof niet dat het zo zinvol is om dit uiteen te rafelen. Het is een vrij normale angst, net zoals veel trainers ook na jaren ervaring nog zenuwachtig kunnen zijn voor een training. Het is spannend om voor een groep te gaan staan, wie weet hakken ze je kop eraf. Liever help ik mensen erover heen met een succeservaring zodat we aan de slag kunnen met het onderwerp dat voor ons ligt. En natuurlijk: blijft een angst aanwezig en in de weg zitten, dan is het heel zinvol daar dieper op in te gaan. Dat kan in de training, of in 1 op 1 begeleiding.
Ik heb uit Kolb inderdaad vooral de ervarend leren-start gepakt omdat die het meest toevoegt en omarmd wordt in Nederland ten opzichte van de traditionele aanpak. En deze is goed getoetst in wetenschappelijk onderzoek. Kolb kent natuurlijk vier startmomenten. En ja, in elk startmoment kan je voorbeelden kwijt: zo ben ik Kolb gaandeweg ook steeds meer gaan inzetten. Maar als je kijkt naar wat Kolb oorspronkelijk neerzet dan is dat niet het leren van voorbeelden. Dan gaat het puur om leren van je eigen ervaring. En dát werkt beter dan puur een presentatie, en daarom is het niet zo gek dat we dit en masse omarmd hebben. Maar ik wil er graag iets nog beters aan toevoegen: het éérst leren van voorbeelden.
Over Deep Democracy heb ik inhoudelijk niks te zeggen. Meer dan klok klepel weet ik er niet van, en ik hoor er enthousiaste verhalen over. Het enige wat ik wél weet: als je dit aan begeleiders wilt leren, doe dat dan niet via de Deep Democracy methode maar via observerend leren. Dan leren mensen meer. Dus dat betekent: voorbeelden, checklisten, stap voor stap oefenen, begeleiding in en reflectie op de praktijk.
En tot slot: hoewel de leerstijlen van Kolb niet bewezen zijn, herken ik me inderdaad het meeste in de beslisser 😉. Peter voegt er met de artikelen die hij onder mijn neus duwt de ‘denker’ aan toe. Ik heb altijd veel ‘gedaan’ en ik ben dol op het ‘dromen’, ofwel samen reflecteren naar aanleiding van feedback en kritische reacties van collega’s. Dus nogmaals dank!
Dank Karin, je bespreek hele reëel problemen met ontwerpen van lessen/trainingen en modules denk ik, zoals ook hier: https://www.schoolvoortraining.nl/ontwerpen-met-kolb/. Heel leerzaam. Toch nog even terug op je uitgebreide reactie, waarvoor dank.
Mijn punt is dat het weinig met Kolb te maken heeft dat veel ontwerpen die je bespreekt beter kunnen en dat het jammer is dat je het kind Kolb met het badwater mee helpt diskwalificeren. Terwijl je zo duidelijk een fan bent, voor mij nog steeds. Volgens mij denkt Kolb dat als je begint met een discussie/debat dat dat starten met ervaren is, Kolb denkt ook vooral niet dat je van elke ervaring leert. Sterker nog dat is zelfs ongeveer het uitgangspunt van “ervaringsgericht” leren. Al die kleine verschuivingen via “ervarend leren” naar “gokken en missen” en “rollenspel angst” “ervarend leren=bpv/stage” maken iets voor mijn gevoel meer belachelijk, terwijl nog zoveel docenten nog zoveel kunnen leren van Kolb 2.0: het afstemmen op leerstijlen, het cyclische aspect van verschillende leercirkels, de reflectie dat sommige leercirkels nauwelijks door de theorie heen gaan en meer routines leren, of dat er geen echte ondersteunende theorie wordt aangeboden bij wat studenten hebben gezien, en andere leercirkels nauwelijks door de concrete echt beleefde ervaring, wat je daarin te doen hebt als begeleider, de vraag hoe lang je cirkel duurt en hoeveel je er af loopt in een les/trainingseenheid (in ieder geval altijd cirkel +1!), enz enz. Kolb en alle ontwerpen en onderzoeken die daarop zijn gebaseerd hebben veel meer neergezet dan er is overgenomen en weer verworpen denk ik, zeker ook beschouwend leren. En wat betreft angst, daar weet ik wel wat van, ik vind je catharsis benadering met een succeservaring interessant, maar denk ik dat leren leven met je angst een heel andere vraag is die ook echt reflectie aandacht nodig kan hebben, heel fundamenteel de complexiteit van bepaalde te leren handelingen zelf: foutenmaakmoed. Ik ben fan van: ” ‘Lef is angst voelen en besluiten dat iets anders toch belangrijker is. Er is een groter doel dat zwaarder weegt dan de angst.” zie: https://www.psychologiemagazine.nl/artikel/zo-overwin-je-je-angsten/. Een ander soort trainingsdoelen misschien en ik zie nog steeds leercirkels voor me +1.
En dan vinden veel opleiders “Kolb kan niet meer” hoe erg is dat? Het volledig cognitiviseren van leerprocessen doet sommige mensen echt te kort, maar er is natuurlijk ook een grens aan wat je mensen zelf uit kan laten zoeken of vinden. Kennisdeling leidt niet altijd tot kennisverrijking en soms zelfs tot gedeelde flaws. Allemaal goede redenen om ook goede voorbeelden te geven, en vooral goed te bespreken waarom die dan goed zijn, en hoe je daar zelf in staat, wat je eventueel tegenhoudt om het zo te doen, hoe het voor je angst is om zo een kraakhelder voorbeeld voor je te hebben waar je dan aan moet voldoen (vooral complexe vaardigheden voordoen kan makkelijk tot dat gevoel leiden), enz. enz. Maar feitelijk ervaren dat je op weg bent, en dat je angst ook te zien valt als benodigde bedrijfsspanning, ik zie niet hoe je daaraan ontkomt. Niemand kan ik 1 keer alles goed toch? Daarom ook minimaal cirkel +1! Allemaal heel erg Kolb maar dan weer vanuit de beschouwer voor mij. Maar then again: misschien ben ik gewoon een vaders kindje:-).
Veel dank voor je uitgebreide reactie, en zie uit naar een vervolg van dit gesprek ooit in een of andere vorm.